Kamulaştırma ve İstimlak Nedir Hukuki Süreç Nasıl İşliyor | Sakarya Emlak İlan
Reklam
Reklam
Kamulaştırma ve İstimlak Nedir Hukuki Süreç Nasıl İşliyor

Kamulaştırma ve İstimlak Nedir Hukuki Süreç Nasıl İşliyor

Kamulaştırma ve istimlak, devletin kamu yararı gerekçesiyle özel mülkiyette bulunan taşınmazlara el koyma sürecidir. Yol, köprü, baraj, kamu binaları gibi büyük altyapı projelerinin hayata geçirilmesi için gerekli görüldüğünde uygulanır. İstimlak, halk arasında daha çok kamulaştırma olarak bilinir ve devletin veya kamu tüzel kişiliklerinin taşınmazları bedelini ödeyerek devralması esasına dayanır. Bu süreç park, okul, hastane gibi kamusal alanların oluşturulması amacıyla da sıkça kullanılır. Tüm aşamalar yasal çerçevede yürütülür ve mülk sahiplerinin haklarının korunması temel ilke olarak kabul edilir. Bu yazıda istimlak sürecinin nasıl işlediğini, mülk sahiplerinin sahip olduğu hakları, istimlak bedelinin hangi kriterlere göre belirlendiğini ve yasal sürecin tüm detaylarını ele alıyoruz.

 

Kamulaştırma Nedir?

 

Kamulaştırma, devletin veya kamu tüzel kişiliklerinin, kamu yararı gözetilerek özel mülkiyetteki taşınmazları bedelini ödeyerek zorunlu şekilde satın almasıdır. Bu uygulama, Anayasa’nın 46. maddesi ile 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’na dayanır.

 

İstimlak Nedir?

 

İstimlak, geçmişte kullanılan ve kamulaştırma ile aynı anlama gelen bir kavramdır. Günümüzde hukuki metinlerde daha çok “kamulaştırma” terimi tercih edilmekle birlikte anlam olarak aynı süreci ifade eder.

 

Kamulaştırma ve istimlak Süreci Nasıl İşler?

 

Türkiye’de kamulaştırma ve istimlak süreci, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında yürütülür ve birkaç yasal aşamadan oluşur:

1. Kamu Yararı Kararı

Kamulaştırma sürecinin ilk adımı, devletin veya ilgili belediyenin taşınmazın hangi kamu hizmetine tahsis edileceğini belirleyerek resmi kararı almasıdır. Yol, metro, hastane, sağlık ocağı, park ve diğer kamusal projelerin hayata geçirilebilmesi için taşınmazın kamu hizmeti amacıyla gerekli olduğuna dair bu karar, sürecin hukuki temelini oluşturur.

2. Kamulaştırma Kararı ve Tebliği

Kamu yararı kararının ardından idare, kamulaştırma kararını resmen alır ve taşınmaz sahibine tebliğ eder. Bu tebligatta taşınmazın belirlenen değeri ile istimlak gerekçesi açıkça belirtilir. Böylece mal sahibi, kamulaştırma nedenini ve kendisine biçilen bedeli resmi olarak öğrenmiş olur.

3.Uzlaşma Görüşmeleri

İdare ile mülk sahibi arasında bedel üzerinde uzlaşma görüşmeleri yapılır. Taşınmazın değeri bağımsız bilirkişiler tarafından belirlenir. Taraflar bedelde anlaşamazsa süreç yargıya taşınır.

4. Yargı Süreci

Mahkeme, bilirkişi incelemeleri doğrultusunda taşınmazın gerçek değerini belirler. Zorunlu kamulaştırma böylece hukuki temelde başlatılır.

5. Ödeme ve Mülkiyet Devri

Uzlaşma sağlanması halinde, belirlenen kamulaştırma bedeli mal sahibine ödenir ve taşınmazın mülkiyeti resmen idareye geçer. Ancak uzlaşma gerçekleşmezse, idare mahkemeye başvurarak “bedel tespiti ve tescil” davası açar. Mahkeme süreci sonunda belirlenen kesin bedel mal sahibine ödendikten sonra taşınmazın mülkiyeti kamuya devredilir.

 

İstimlak ve Kamulaştırma Arasındaki Farklar

 

Her ne kadar iki kavram birbirinin yerine kullanılsa da bazı teknik ayrımlar vardır:

  • Kamulaştırma: Kamu yararı gözetilerek yapılan tüm taşınmaz devri işlemlerini kapsayan genel kavramdır.
  • İstimlak: Kamulaştırmanın bedeli ödenerek tam mülkiyet devri yapılan özel bir türüdür.

Her iki işlem de anayasal teminat altındadır ve taşınmaz sahibinin haklarını koruyacak yasal mekanizmalara sahiptir.

 

Belediyelerin İstimlak Yetkisi Var mı?

 

Evet. Belediyeler, imar planında belirlenen kamu projeleri doğrultusunda taşınmazları istimlak edebilir.

Belediyeler hangi amaçlarla istimlak yapabilir?

  • Yol, otopark, metro ve tramvay projeleri
  • Park ve rekreasyon alanları
  • Kentsel dönüşüm uygulamaları
  • Okul, sağlık merkezi gibi kamu binalarının yapımı

Belediyelerde istimlak süreci nasıl işler?

  • İmar planındaki kamu alanı kararına göre süreç başlatılır.
  • Mal sahiplerine resmi tebligat yapılır.
  • Uzlaşma sağlanamazsa yargıya gidilir.
  • Mahkeme kararıyla süreç tamamlanır.
     

 

İstimlak Bedeli Nasıl Hesaplanır?

 

İstimlak bedeli, taşınmazın piyasa değerine göre belirlenir ve şu ölçütler dikkate alınır:

  • Taşınmazın konumu ve büyüklüğü
  • Emsal satış fiyatları
  • Belediye rayiç bedeli
  • Mevcut kullanım durumu
  • Yapının yıpranma payı
  • Taşınmazın gelecekteki getirisi

Bilirkişi raporları ve Tapu Kadastro verileriyle nihai bedel tespit edilir.

 

Acele Kamulaştırma Nedir?

 

Acele kamulaştırma, acil ve kritik durumlarda devletin hızlı bir şekilde taşınmazlara geçici olarak el koymasını sağlayan özel bir uygulamadır. Özellikle afet yönetimi, savunma ve acil altyapı projelerinde kullanılır.

Bu süreçte:

  • Mahkeme kararı olmaksızın taşınmaz kamu kullanımına alınabilir.
  • Bedel sonradan belirlenerek ödenir.
  • İşlem, kamu güvenliği gibi olağanüstü gerekçelere dayanır.
     

 

İstimlak Davası Nedir? Haklarınızı Nasıl Korursunuz?

Mal sahibi, sürecin herhangi bir aşamasında hukuki yollara başvurabilir.

Hangi durumlarda dava açılabilir?

  • Kamulaştırma işleminin usulsüz yapılması
  • Taşınmaz bedelinin düşük belirlenmesi
  • Tapulu araziye izinsiz el konulması
  • Kamu yararı ilkesine aykırılık

 

Dava süreci nasıl işler?

 

  • Önce idari itiraz yapılır.
  • İtiraz sonuçsuz kalırsa idare mahkemesine başvurulur.
  • Mahkeme bilirkişi incelemesi yaparak adil bedeli belirler.
  • Karar doğrultusunda ödeme yapılır.

Bu davalar, taşınmaz sahiplerinin mağdur olmaması için önemli bir güvencedir.

 

İstimlak Bedeli Sorgulama ve Ödeme Süreci

İstimlak bedeli nasıl öğrenilir?

  • Belediyeden veya ilgili kamu kurumundan bilgi alınabilir.
  • Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü üzerinden,
  • e-Devlet aracılığıyla sorgulama yapılabilir.

Ödeme süreci nasıl işler?

  • Uzlaşma veya mahkeme süreci tamamlanınca ödeme kararlaştırılır.
  • Bedel peşin olarak ve genellikle banka hesabına yatırılır.
  • Anlaşmazlık sürüyorsa ödeme, mahkeme kararından sonra yapılır.
     

Davalaşma Süreci

 

Kamulaştırma sürecinde anlaşmazlık çıkması halinde mülk sahiplerinin yargı yoluna başvurma hakkı vardır:

1. Kamulaştırma İşleminin İptali Davası

Mülk sahibi, işlemin hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa idare mahkemesinde iptal davası açabilir. Kamu yararının bulunmaması, usul hataları gibi gerekçelerle işlem iptal ettirilebilir.

2. Bedel Tespiti ve Tescil Davası

Uzlaşma olmazsa idare bu davayı açar. Mahkeme, bilirkişi raporlarıyla taşınmazın gerçek değerini belirler ve taşınmazın idare adına tescilini sağlar.

3. Kamulaştırma Bedelinin Arttırılması Davası

Mülk sahibi, bedelin düşük belirlendiğini düşünüyorsa bu davayla daha yüksek bedel talep edebilir.

 

Yargı Kararlarının Önemi

 

Kamulaştırma süreçlerinde verilen yargı kararları, mülk sahiplerinin haklarını koruma açısından belirleyicidir. Mahkemeler, kamu yararı taşımayan işlemleri iptal edebilir veya taşınmazın gerçek değerinden düşük bedelle kamulaştırılmasını engelleyebilir.

SONUÇ: 

İstimlak yani kamulaştırma süreci, kamu yararı ile bireylerin mülkiyet hakkı arasında hassas bir denge kurulmasını gerektiren önemli bir hukuki mekanizmadır. Devlet, çeşitli projeleri hayata geçirmek için taşınmazlara ihtiyaç duyabilir; ancak mal sahipleri sürecin her aşamasında adil bedel talep etme ve hukuki haklarını savunma imkanına sahiptir. Bu nedenle kamulaştırma sürecinin dikkatle takip edilmesi ve gerektiğinde uzman desteği alınması hem hak kayıplarının önüne geçmek hem de sürecin hukuki çerçevede sağlıklı şekilde yürütülmesini sağlamak açısından büyük önem taşır.

05 Aralık 2025 - 11:19:06 3 Okunma
Reklam

Yorum Yaz

Yorumlar(0)
WhatsApp Canlı Destek